این آزمون را می توان به عنوان تعمیم آزمون مک نمار در نظر گرفت. در آزمون کوکران به جای دو وضعیت، k وضعیت یه متغیر دو ارزشی مورد بررسی قرار می دهد.
azsoftir.com
به کمک تحلیل پوششی داده ها می توان کارایی واحدهای مختلف را ارزیابی نمود. برخی از واحدهای تصمیم گیرنده از چندین بخش یا مرحله تشکیل شده اند که یک شبکه از زیرفرآیندها را ایجاد می کنند. برای ارزیابی کارایی این نوع از واحدها از روش های تحلیل پوششی داده های شبکه ای استفاده می شود. در مدل شبکه ای، خروجی بعضی از واحد ها، ورودی واحد های دیگر است بنابراین در این حالت نمی توان از مدل های قدیمی تحلیل پوششی داده ها برای سنجش کارایی نسبی واحد تصمیم گیرنده استفاده کرد. در تصویر فوق تفاوت بین مدل های قبلی و مدل شبکه ای به خوبی نمایش داده شده است.
از خروجی های تحلیل شبکه ای موارد زیر حاصل می شود:
· محاسبه کارایی هر واحد در هر بخش
· محاسبه کارایی کل هر واحد
· محاسبه حداقل، حداکثر و میانگین کل کارایی در هر بخش
· محاسبه مقدار بهینه ورودی و خروجی های واسطه ای برای واحد های ناکارا
· محاسبه مقدار بهینه ورودی و خروجی های آزاد برای واحد های ناکارا
azsoftir.com
رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها در شرایط ثابت به کار برده میشود، به این معنی که اثر تغییرات زمان را نادیده میگیرد. این امر میتواند به نظر گمراه‌کننده باشد، زیرا تغییر شرایط در طی زمان میتواند به سمت استفاده بیشتر از منابع برای تولید نتایج مطلوب گرایش داشته باشد. در واقع در DEA مدل‌های ناپارامتریکی برای سنجش کارایی در طی زمان وجود دارد. از جمله این مدل‌ها می‌توان تکنیک تحلیل پنجره را نام برد.انجام تحلیل پنجره(Window Analysis) ارزیابی کارایی طی زمان, dea
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
0
روش تحلیل پنجره متحرک عمل میکند و برای یافتن روندهای عملکرد یک واحد در طول زمان مفید میباشد. با هر واحد در یک دوره متفاوت، مانند یک واحد مستقل رفتار میشود. در این صورت، عملکرد یک واحد در یک دوره خاص در مقابل عملکرد خود آن واحد در سایر دورهها، علاوه بر عملکرد سایر واحدها مورد ارزیابی قرار میگیرد. این وضعیت باعث افزایش تعداد دورههای مورد بررسی در تحلیل میشود که در هنگام مطالعه نمونههایی در اندازه کوچک مفید میباشد. تغییر عرض پنجره، یعنی تعداد دورههای زمانی، نشاندهنده تأمین طیفی از تحلیلهای همزمان، که تنها شامل مشاهدات یک دوره زمانی به تحلیلهای مقطعی که شامل مشاهداتی از تمام دورههای مورد مطالعه است، میباشد.
یک تحلیل پنجرهای “واقعی” با یک عرض پنجره جایی میان یک و همه دورههای مورد مطالعه افقی (ارزیابی یک واحد در طول زمان)، میتواند به عنوان مورد خاصی از یک تحلیل متوالی مشاهده شود. با این وجود در تحلیل متوالی فرض میشود آنچه در گذشته عملی بوده است، عملی باقی خواهد ماند و بنابراین تمام مشاهدات قبلی را شامل میشود. اما مسئله فوق در مورد تحلیل پنجرهای که فقط مشاهداتی را در نظر میگیرد که در محدوده تعداد خاصی از دورههای زمانی (یعنی یک پنجره) بوده و به واسطه آن تعداد مشاهدات در هر تحلیل ثابت باقی میماند، صادق نمیباشد. با پنجره تعریف شده، مشاهدات در آن پنچره در یک رفتار بین زمانی انگاشته میشود و بنابراین به عنوان یک تحلیل بین زمانی مقطعی مورد تحلیل قرار میگیرد. قابل ذکر است از آنجایی که تمامی واحدها در یک پنچره نسبت به همدیگر اندازهگیری میشوند، این روش به طور ضمنی فرض میکند که هیچ تغییر تکنیکی در هر کدام از پنجرهها وجود ندارد. این مطلب یک مسئله کلی در تحلیل پنجره DEA است، حتی این مسئله زمانی حادتر است که تحلیل پنجره DEA همراه با روش شاخص مالمکوئیست که جهت تخمین تغییرات تکنیکی مورد استفاده قرار میگیرد، به کار گرفته میشود. با کاهش عرض پنجره این مشکل کاهش مییابد و جهت اعتبار بخشیدن به تحلیل پنجرهای، عرض پنجره باید طوری انتخاب شود که چشمپوشی از تغییرات تکنیکی منطقی باشد.
با امکانپذیر ساختن ترکیب مشاهدات در سریهای زمانی و مقطعی تا حدودی مشکل ناکافی بودن مشاهدات را در ارزیابیهای زمانی برطرف میکند. این تکنیک بر اساس میانگین
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
0
امروزه اهمیت ارزیابی عملکرد و آگاهی از میزان کارائی و بررسی و سنجش آن جهت بهبود عملکرد و نهایتاً حفظ و ادامه حیات سازمان با توجه به شرائط متغیر محیطی، پیچیدگی تکنولوژی، کمبود منابع، رقابت شدید، تنوع خدمات و سرعت بالای تبادل اطلاعات و ارتباطات ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. علی‌رغم ضرورت و اهمیت ارزیابی عملکرد و محاسبه کارائی، برنولاک مدیر مؤسسه بهره‌وری کانادا مدعی است که «بیشتر مدیران معانی واقعی بهره‌وری و کارایی را نمی‌دانند و مطلع نیستند که این مفاهیم تا چه حد برای سازمان آن‌ها حیاتی است. همچنین آن‌ها نمی‌دانند که چقدر می‌توانند بهره‌وری و کارایی خود را بهبود داده، چگونه آن‌ها را مورد سنجش قرار داده، تجزیه و تحلیل کنند و یا چه عواملی بر آن‌ها تأثیرگذارند.»
روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) یکی از روش‌های ناپارامتریک است. بحث تحلیل پوششی داده‌ها با تز دکتری «ادوارد روز» تحت راهنمایی «کوپر و چارنز» شروع شد که پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مدارس آمریکا را در سال ۱۹۷۸ مورد ارزیابی قرار داده بودند. نتایج این مطالعه منجر به چاپ اولین مقاله درباره معرفی عمومی DEA در سال ۱۹۷۸ گردید. آن‌ها در مقاله مذکور که به CCR معروف گردیده، برای تعمیم روش دو ورودی و یک خروجی آقای فارل از بهینه‌سازی به روش برنامه‌ریزی ریاضی استفاده نمودند تا بتوانند کارائی سیستم‌هایی با ورودی‌های چندگانه و خروجی‌های چندگانه را اندازهگیری کنند. طبق تعریف ارائه شده از سوی آقایان چارنز، کوپر و رودز DEA عبارتست از «یک مدل برنامه‌ریزی ریاضی که برای داده‌های مشاهده شده نسبت‌های فرین مانند تابع تولید یا مرز کارائی را به صورت تجربی تخمین می‌زند». در سپتامبر ۱۹۸۴ آقایان بنکر و چارنز و کوپر در مقاله‌ای تحت عنوان:
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
0“Some Models for Estimating Technical and Scale
Inefficiencies in DEA”
مفاهیم و مدل‌های DEA را با مفاهیم جدیدی توسعه دادند که حاصل آن نیز مدل BCC است. این مدل برای اندازهگیری و تعیین کارائی واحدها و همچنین جهت اصلاح ورودی‌ها و خروجی‌ها برای بالا بردن اندازه‌ی کارائی و با در نظر گرفتن بازده به مقیاس متغیر مورد استفاده قرار میگیرد. در سال ۱۹۸۵ چارنز و همکارانش «مدل جمعی» را به عنوان یکی دیگر از مدل‌های اساسی در DEA مطرح ساختند.
همچنین چارنز و همکارانش در همین سال به منظور ثبت تغییرات کارائی در طول زمان تکنیکی را تحت عنوان «تحلیل پنجرهای» مطرح کردند. تکنیک دیگری نیز برای اولین بار توسط فیر و همکاران در سال ۱۹۸۹ و ۱۹۹۴ با استفاده از مدل DEA شعاعی ورودی و خروجی‌گرا برای محاسبه شاخص مالمکوئیست به کار بردند. اگرچه مدل شعاعی پیشنهاد شده دارای کمبودهایی مانند فقدان متغیرهای کمکی میباشد، برای غلبه بر این کمبودها شاخص مالمکوئیست با استفاده از مدل‌های غیر شعاعی همانند SBM می‌توان محاسبه کرد. در سال ۱۹۸۸ «بیسنت» و در سال ۱۹۹۱ «چانگ و گوه»تحقیقاتی روی داده‌های حقیقی انجام دادند. در سال‌های ۱۹۹۳ و ۱۹۹۴ «علی و سیفورد» اقدام به اصلاح مدل CCR کردند.
از زمان اولین مطالعه توسط چارنز، کوپر و رودز تاکنون بیش از هزاران مقاله در زمینه ادبیات تحلیل پوششی داده‌ها منتشر شده است. چنین رشد سریعی خود دلیل بر کاربردی بودن و قدرت بالای روش‌های DEA میباشد. هم اکنون DEA در بسیاری از مراکز تحقیقاتی که در نقاط مختلف جهان قرار دارند، منشأ ایده‌ها و پیشرفت‌های جدید شده است، به طوری که محققان زیادی به این نکته رسیده‌اند که DEA یک روش عالی برای مدل‌سازی فرآیندهای عملیاتی است و ماهیت تجربی و نداشتن مفروضات دست و پاگیر سبب استفاده وسیع آن در تخمین کارائی برای بخش‌های غیرانتفاعی، خصوصی و حتی دولتی شده است.
azsoftir.com
روش تصمیم گیری چند معیاره، تکنیک‌های مختلفی دارد که در این میان روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تاپسیس(Topsis) از شهرت و محبوبیت بیشتری نسبت به سایر تکنیک های دیگر برخوردارهستند. علت کاربرد بیشتر این تکنیک ها، سهولت تحلیل، دقت بالا و هستند جواب سؤالات زیر را بدانند:
·
کدام روش برای پژوهشم قابلیت کاربرد در بسیاری از موضوعات است. اما پژوهشگران
معمولاً در انتخاب روش مناسب تصمیم گیری چند معیاره دچار تردید میشوند و علاقه‌مند
مناسب
تر است؟azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
0
· کدام روش دقیق تر است؟
· کدام روش به حجم نمونه کمتری نیاز دارد؟
· و …
در ادامه سعی میشود به تمامی سؤالات و ابهامات پژوهشگران پاسخ داده شود. روش AHP تکنیکی است که برای حل مسائل تصمیم گیری چند معیاره با ساختار سلسله مراتبی استفاده میشود. برای انجام روش AHP لازم است ابتدا معیارها و گزینه‌های خود را به صورت ساختاری سلسله مراتبی مشخص کنید یعنی مشخص کنید برای رتبه‌بندی گزینه‌های خود چه معیارها و زیر معیارهایی را در نظر گرفته اید. سپس پرسشنامه مقایسه زوجی شامل کلیه معیارها، زیر معیارها و گزینه‌ها را طراحی کنید. در پرسشنامه مقایسه زوجی ترکیب دو تایی همه معیارها و گزینه‌ها می بایست در نظر گرفته شود(البته با توجه به ساختار سلسله مراتبی مسئله!) بنابراین اگر تعداد معیارها و گزینه‌ها زیاد باشد باعث میشود که تعداد مقایسات زوجی نیز افزایش پیدا کند که این امر باعث طولانی شدن پرسشنامه میشود و پاسخ‌دهندگان ممکن است در مقایسات دچار اشتباه شوند و یا اینکه به علت کم حوصلگی مقایسات را با دقت پر نکنند و نرخ ناسازگاری افزایش یابد. بنابراین تعداد معیارها و گزینه‌ها باید به حدی باشد که تعداد مقایسات زوجی داخل پرسشنامه در حد معقول و منطقی به دست آید. نکته بعدی این است که روش AHP، روشی منطبق بر نظر خبرگان است یعنی اینکه پرسشنامه مقایسه زوجی را باید در اختیار خبرگان و کارشناسانی قرار دهید که بر همه معیارها و گزینه‌های مسئله اشراف و تسلط داشته باشند. در برخی مواقع ممکن است در جامعه اماری مورد نظر بیشتر از ۳ یا ۵ نفر خبره وجود نداشته باشد که از این بابت نیز هیج مشکلی وجود ندارد و نتایج به دست آمده نیز کاملاً علمی و قابل اکتفا است چون پرسشنامه‌ها را خبرگان تکمیل کرده‌اند و نیاز به داشتن حجم بالای نمونه نیست. بنابراین شرایط مناسب استفاده از روش AHP در زیر ذکر شده است:
· تعداد معیارها، زیر معیارها و گزینه‌ها در حد معقول باشد (زیاد نباشد).
· موضوع مسئله تخصصی باشد و نیازمند نظر خبرگان باشید.
· می‌خواهید وزن و رتبه معیارها را به دست آوردید.
· می‌خواهید وزن و رتبه گزینه‌ها را به دست آورید.
· در حالت خاص ممکن است مسئله شما معیار نداشته باشد و شما می‌خواهید وزن و رتبه تعدادی گزینه یا سوال را به دست آوردید.
روش تاپسیس نیز از محبوبیت زیادی در مسائل تصمیم گیری چند معیاره برخوردار است. برای انجام روش تاپسیس باید هم وزن معیارها وجود داشته باشد و هم داده‌های ماتریس تصمیم گیری را در اختیار داشته باشید. برای به دست آوردن وزن معیارها می‌توان از نظر کارشناسان استفاده کرد و یا از روش AHP وزن معیارها را محاسبه کنیم. داده‌های ماتریس تصمیم گیری اگر واقعی و کمی باشند مثل میزان سود، هزینه، قیمت ، وزن و … داشتن یک ماتریس تصمیم گیری برای تحلیل روش تاپسیس کفایت میکند اما اگر معیارها کیفی باشند و نتوانیم مقدار واقعی هر گزینه نسبت به هر معیار را به دست آوریم بهتر است از پرسشنامه تاپسیس استفاده کنیم. در این پرسشنامه میزان امتیاز هر گزینه نسبت به هر معیار به صورت طیف لیکرت یا هر طیف قراردادی دیگری به دست می‌آید با توجه به اینکه داده‌های ماتریس تصمیم گیری قضاوتی هستند بهتر است تعداد بیشتری پرسشنامه تاپسیس در جامعه آماری مورد نظر توزیع کنیم و از ادغام نظرات کلیه پاسخ‌دهندگان ماتریس تصمیم گیری نهایی را استخراج کنیم تا در مورد معیارهای کیفی و قضاوتی به یک اجماع دست پیدا کنیم. تعداد معیارها و گزینه‌ها در روش تاپسیس محدودیتی ندارد و متناسب با مسئله خود می‌توانید تعداد زیادی را اختیار کنید. در روش تاپسیس حتماً باید معیار و گزینه وجود داشته باشد در صورتی که فقط یکی وجود داشته باشد روش تاپسیس قابل انجام نخواهد بود.
بنابراین به طور کلی در روش تاپسیس:
· با تعداد معیارها و گزینه‌های کم یا زیاد قابل انجام است.
· با داشتن معیارهای های مثبت و منفی قابل انجام است.
· با داشتن معیارهای کیفی و کمی قابل انجام است.
· در روش تاپسیس رتبه‌بندی گزینه‌ها به دست می‌آید.
· در روش تاپسیس وزن معیارها به دست نمی‌آید باید از سایر روش‌ها دیگر به دست آورید.
· باید معیارها و گزینه‌ها حتماً وجود داشته باشد.
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
0
· پرسشنامه‌های تاپسیس را می‌توان به تعداد زیاد در جامعه آماری توزیع کرد.
· اگر داده‌های واقعی برای ماتریس تصمیم گیری وجود داشته باشد استفاده از روش تاپسیس خیلی مناسب است.